Epidemiologia, patofizjologia i leczenie bólu głowy w przebiegu zakażenia SARS-COV-2

Objawowe bóle głowy związane z zakażeniem SARS-CoV-2 obserwuje się zarówno w fazie ostrej choroby, tj. od początku do 4. tygodnia, jak i w fazie późnej, czyli od 5. tygodnia. Sugerowane są różne mechanizmy patofizjologiczne wystąpienia bólu, za najbardziej prawdopodobny zaś proces prowadzący do wystąpienia bólu głowy podczas zakażenia tym wirusem uważa się aktywację układu trójdzielnego.

Szacuje się, że w fazie ostrej zakażenia SARS-CoV-2 ból głowy występuje z częstością od 10% do 74% przypadków i ma charakter bólu uogólnionego, umiarkowanego do silnego. Co ciekawe, bóle te spełniają kryteria rozpoznania migreny i napięciowego bólu głowy u odpowiednio 25% i 54% pacjentów. Ból głowy podczas zakażenia SARS-CoV-2 wiąże się z krótszym czasem trwania, mniejszym nasileniem i wyższymi wskaźnikami przeżywalności samego COVID-19. Nie istnieje specyficzna metoda leczenia bólu głowy w przebiegu ostrego zakażenia SARS-CoV-2; najczęściej stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne i paracetamol, jednak skuteczne są one w mniej niż 50% przypadków. Donoszono również o skuteczności leczenia sterydami, blokadą nerwu podpotylicznego i indometacyną.

Ból głowy jest również częstym objawem charakteryzującym fazę późną COVID-19. Pewne badanie wieloośrodkowe wykazało, że ból głowy utrzymywał się u 31% i 16% pacjentów po odpowiednio 1. i 9. miesiącach od zakażenia. Większość przypadków bólu głowy ma cechy migreny lub napięciowego bólu głowy i często wiąże się z innymi objawami, takimi jak zmęczenie i zaburzenia poznawcze. Uważa się, że wybór leczenia powinien uwzględniać rodzaj bólu głowy, nadużywanie leków przeciwbólowych i współistniejące choroby związane z post-COVID. Chociaż istnieją tylko ograniczone dowody na leczenie zapobiegawcze bólu głowy w fazie późnej COVID-19, donoszono o korzystnych efektach amitryptyliny i toksyny botulinowej typu A.

W kontekście pandemii COVID-19 inne wtórne bóle głowy przypisuje się zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepicy żył mózgowych i nadciśnieniu śródczaszkowemu, występującym podczas zakażeń SARS-CoV-2. Ponadto, ból głowy jest najczęstszym niepożądanym działaniem neurologicznym po szczepieniu przeciwko SARS-CoV-2, najczęściej prezentującym się jako ból obustronny, odczuwany jako ucisk i charakteryzujący się cechami napięciowego bólu głowy. U 75–80% osób, które otrzymały szczepionki AZD1222 i BNT162b2 mRNA, ból trwa krócej niż 22 godziny. Spośród różnych leków przeciwbólowych, kwas acetylosalicylowy okazał się najskuteczniejszy po szczepieniu AZD1222 i BNT162b2. Ból głowy pojawiający się kilka dni po szczepieniu i pogarszający się z czasem powinien być uważany za sygnał alarmowy dotyczący zakrzepicy żył mózgowych, która jest najpoważniejszym działaniem niepożądanym szczepienia przeciw COVID-19 i jest związana odpowiednio w 85,5% i 14,5% przypadków ze szczepionkami AZD1222 i BNT162b2.

W ostatniej części przeglądu autorzy skupili się na wpływie pandemii COVID-19 na pierwotne zaburzenia bólowe głowy. Wykazano, że osoby cierpiące na pierwotne bóle głowy doświadczały ataków bólu głowy częściej w fazie ostrej i utrzymującego się bólu głowy w fazie poinfekcyjnej COVID-19. Podobnie szczepienie przeciwko COVID-19 wiązało się z dłuższymi i intensywniejszymi atakami bólu głowy u osób z wywiadem samoistnych bólów głowy. Co ciekawe, stwierdzono również, że krótkotrwały lockdown wydawał się mieć pozytywny wpływ na pacjentów z migreną, poprawiając ogólny stan zdrowia i zmniejszając liczbę dni zażywania leków przeciwbólowych. Dalsze pozytywne efekty w opiece nad pacjentami z bólami głowy zaobserwowano w wyniku wdrożenia telemedycyny i stosowania elektronicznych dzienników bólów głowy.

Źródło: Caronna, E., van den Hoek T.C., Bolay H. i wsp. Headache attributed to SARS-CoV-2 infection, vaccination and the impact on primary headache disorders of the COVID-19 pandemic: A comprehensive review. Cephalalgia, 2022; 43(1), 1–18.