PROF. JERZY KULCZYCKI — WSPOMNIENIE

Prof. Jerzy Kulczycki urodził się we Lwowie 24 maja1928 roku, jego ojciec był oficerem KOP (Korpus Ochrony Pogranicza), a mama nauczycielką. Od roku 1930 mieszkał wraz z Rodzicami w Skierniewicach. W mieście tym skończył szkołę podstawową, następnie w czasie okupacji, na tajnych kursach, gimnazjum. Po wojnie uczył się w liceum Humanistycznym. W 1947 roku zdał egzamin maturalny.

W czasie okupacji, w latach 1943–1945 należał do Armii Krajowej (Obwód Sroka). Jednocześnie jego ojciec był oficerem Wojsk Polskich w Afganistanie, a następnie w Wielkiej Brytanii. Fakty te przez 2 lata uniemożliwiały mu wstęp na studia lekarskie. W tej sytuacji ukończył początkowo dwa lata studiów w Wyższej Szkole Higieny Psychicznej w Warszawie, a studia medyczne rozpoczął dopiero w 1949 roku w Szczecinie. Od 2 roku studiów pracował w Zakładzie Histologii i Embriologii, którego kierownikiem był Prof. Jan Słotwiński. Pracował tam początkowo jako demonstrator, następnie jako zastępca asystenta, a potem asystent. Po uzyskaniu dyplomu lekarza w 1954 roku rozpoczął prace w Klinice Neurologii Pomorskiej Akademii Medycznej. W 1962 roku po zdaniu egzaminu uzyskał tytuł specjalisty w zakresie neurologii. Od początku pracy w Klinice Neurologicznej poza neurologią kliniczną interesował się neuropatologią. Zorganizował Pracownie Neuropatologiczną, w której wykonał szereg badań będących podstawą jego licznych publikacji. W tym okresie odbył staże z neuropatologii w Klinice Neuropatologicznej Uniwersytetu Humboldta w Berlinie oraz w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Budapeszcie. W 1973 roku po zdanym egzaminie uzyskał tytuł specjalisty w zakresie neuropatologii. Prowadził liczne badania neuropatologiczne ukierunkowane na choroby naczyniowe i zwyrodnieniowe mózgu, których występowanie wiązało się z procesem starzenia. Interesował się również problemem zwapnień śródmózgowych, m.in. wykonywał badania składu pierwiastkowego złogów w chorobie Fahra. Prowadzona przez Profesora Pracowania Neuropatologiczna w krótkim czasie została uznana za jedną z najlepszych w kraju, goszcząc wybitnych naukowców m.in. prof. Mirosława Mossakowskiego, prof. Marię Dąmbską, prof. Sigvalda Refsuma, prof. Matti Haltię. W 1962 roku obronił prace doktorską pt.: Typy i analiza morfologiczna pierwotnych i wtórnych krwotoków do pnia mózgowego”. Stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskał w 1971 roku po przedstawieniu rozprawy pt.: Correlation of vascular changes andmorphology of lacunae in the so-called cerebral lacunar state”. W pracy tej scharakteryzował zmiany naczyniowe występujące w udarach lakunarnych oraz opisał szczegółowo morfologię lakun.

W latach sześćdziesiątych po nawiązaniu kontaktu z prowadzoną przez prof. Johannesa Sayka Kliniką Neurologiczną Uniwersytetu w Rostocku, Jerzy Kulczycki zorganizował na bazie Kliniki Neurologii PAM, Pracownie Cytologii Płynu Mózgowo-Rdzeniowego. W tej Pracowni skonstruował kamerę do przygotowania preparatów osadowych oraz prowadził liczne badania, które stały się podstawą szeregu prac doktorskich oraz habilitacyjnych. Badania wykonywane przez Profesora w połączeniu z szczegółową analizą stanu klinicznego chorych pozwoliły na utworzenie szerokiej bazy danych. W oparciu o zebrany materiał, napisał rozdział na temat diagnostyki cytologicznej płynu mózgowo-rdzeniowego w pierwszym polskim podręczniku pt. Podstawy Neuropatologii” wydanym w 1981 przez PZWL pod wspólną redakcją z dr Zofią Osuch. W 1988 roku pod redakcją Profesora Jerzego Kulczyckiego został wydany po raz pierwszy w Polsce i jako jeden z czterech w Europie Atlas Cytologiczny Płynu Mozgowo-Rdzeniowego.

W 1976 roku Jerzy Kulczycki objął stanowisko Kierownika I-szej Kliniki Neurologii Instytutu Psychiatrii i Neurologii (IPiN) w Warszawie. Jeszcze przez wiele lat po wyjeździe do Warszawy utrzymywał kontakty osobiste i naukowe ze Szczecinem. Tu pozostawił wiernych Mu przyjaciół i uczniów. Nadal jako konsultant Pracowni Neuropatologicznej w Szczecinie prowadził liczne badania. W 1982 roku doc. Jerzy Kulczycki uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 r. tytuł profesora zwyczajnego.

Bogaty dorobek naukowy Prof. Jerzego Kulczyckiego można podzielić na trzy grupy. Pierwsza obejmuje zagadnienia wad rozwojowych ośrodkowego układu nerwowego, w tym cykl prac o zaburzeniach rozwojowych jąder móżdżku i pnia mózgu oraz ciała modzelowatego. Druga grupa prac dotyczy zmian zwyrodnieniowych i starczych, w tym 4 prace odnoszą się do zjawiska poliploidii komórek nerwowych mózgu w zależności od wieku pacjenta. Trzecia grupa stanowiąca główne zainteresowania badawcze Profesora ukierunkowana była na problemy związane z objawami neuroinfekcji w aspekcie zarówno klinicznym jak i neuropatologicznym. Badania dotyczyły 2 rodzajów schorzeń o szczególnie niepomyślnym rokowaniu. Były to: Podostre Stwardniające Zapalenie Mózgu (SSPE) oraz choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD).

Jako Kierownik I-szej Kliniki Neurologii IPiN kierował projektem wielokierunkowych badań dotyczących etiopatogenezy, przebiegu klinicznego oraz patomorfologii SSPE. W ramach projektu wykonywano szeroki wachlarz badań, co pozwoliło na dokładne scharakteryzowanie fenotypu, charakterystyki zmian patologicznych w badaniach laboratoryjnych oraz na opracowanie algorytmu postępowania. W ramach projektu wykonywano m.in. badania poziomu przeciwciał przeciwodrowych oraz badania na obecność antygenu wirusa odry w limfocytach krwi obwodowej. W przypadku zgonu po uzyskaniu zgody rodziców lub opiekunów Prof. Jerzy Kulczycki osobiście przeprowadzał szczegółowe badania neuropatologiczne mózgu. Rozpoczęte w Polsce badania Profesor Jerzy kontynuował w trakcie kilkumiesięcznego pobytu w Instytucie for Basic Research in Development Disabilities Staten Island N.Y) gdzie pracował nad wykrywaniem RNA wirusa w tkankach mózgu. Brał również udział w badaniach dotyczących charakterystyki zmian zwyrodnieniowych mózgu u chorych z SSPE. Wyniki tych badań przedstawiono w 6 publikacjach, które ukazały się w USA w renomowanych czasopismach anglojęzycznych. Po powrocie do kraju Profesor Jerzy Kulczycki, we współpracy z Państwowym Zakładem Higieny zorganizował ogólnopolskie badania epidemiologiczne, które zostały uznane na Światowym Sympozjum w Bergamo za najlepiej przeprowadzone na świecie. Badania te wykazały istotny pozytywny wpływ szczepień przeciwodrowych na spadek rozpowszechnienia SSPE. Dzięki pracom Profesora uporządkowano w Polsce profilaktykę szczepień odrowych. Wyniki tych badań oraz duże zaangażownie Profesora w edukacje społeczną oraz organizację szczepień spowodowały, że występowanie SSPE w populacji polskiej przeszło w Polsce w pierwszej dekadzie XXI wieku do historii. Znał się też świetnie na neuropatologii onkologicznej, co przed odkryciem badań immunohistochemicznych i molekularnych nie było zadaniem łatwym.

W zakresie CJD Profesor od 1995 roku prowadził badania epidemiologiczne, kliniczne i neuropatologiczne w ramach międzynarodowego grantu subwencjonowanego przez Komisję Europejską. Prowadzone badania pozwoliły na dokładne ocenę charakterystyki tej choroby, ryzyka jej występowania, określenia zasad diagnostyki oraz obrazu morfologicznego zmian w mózgu.

Pracując w Instytucie Psychiatrii i Neurologii Prof. J. Kulczycki przez 11 lat zajmował się diagnostyką MRI chorób układu nerwowego zarówno w aspekcie klinicznym (interpretacja wyników badań, które osobiście opisywał.) jak również naukowym pod katem przydatności tej nowej metody, która w tamtych czasach dopiero wchodziła do diagnostyki klinicznej. Profesor osobiście wykonywał wiele badań, w tym angiografię, mielografię. Był współautorem książki: ”Współczesna Diagnostyka Wizualna Ośrodkowego Układu Nerwowego”.

Prof. Jerzy Kulczycki był bardzo cenionym nauczycielem akademickim, bardzo dobrym dydaktykiem. Jego wykłady zawsze przyciągały duże grupy słuchaczy. W latach 1972 – 1976 Profesor Jerzy Kulczycki pełnił funkcję prodziekana Wydziału Lekarskiego Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Można śmiało powiedzieć, że był wychowawcą całego pokolenia neurologów. Organizowane przez niego przez ponad 15 lat coroczne Konferencje Szkoleniowe dla Ordynatorów Oddziałów Neurologicznych z całego kraju cieszyły się bardzo dużym powodzeniem, a wydawane przy współpracy z CMKP pokonferencyjne materiały szkoleniowe były podstawą kształcenia podyplomowego w tym szkolenia specjalizacyjnego. Za swoje zasługi otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa Pomorskiej Akademii Medycznej.

Prof. Jerzy Kulczycki jest autorem 144 publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych oraz 42 rozdziałów w książkach. Był redaktorem 10 polskich monografii z zakresu neurologii, neuropatologii i neuroradiologii.

Prof. Jerzy Kulczycki od początku swojej pracy zawodowej był członkiem Polskiego Towarzystwa Neurologicznego (PTN), ponad 25 lat był członkiem Zarządu Głównego PTN. Ponadto był członkiem Stowarzyszenia Neuropatologów Polskich oraz Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego. Przez 26 lat od 1977 do 2003 roku był Redaktorem Naczelnym czasopisma Neurologia i Neurochirurgia Polska, głównego pisma naukowego PTN. Był również Redaktorem Działu Neurologicznego czasopisma Postępy Psychiatrii i Neurologii.

Za swoją działalność został odznaczony m.in.: Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Armii Krajowej, Odznaką Gryfa Pomorskiego

Prof. Jerzy Kulczycki był wspaniałym lekarzem, wybitnym, doświadczonym specjalistą w dziedzinie neurologii i neuropatologii. Był uznanym w kraju i zagranicą ekspertem z zakresu cytologii płynu mózgowo-rdzeniowego. Był również doświadczonym neuroradiologiem

Prof. Jerzy Kulczycki był człowiekiem powszechnie znanym i szanowanym. Jako lekarz i badacz był otwarty na nowe idee, doświadczenia i pomysły. Profesor często konsultował chorych leczonych w ośrodkach na terenie całego kraju, a jego diagnozy były zawsze traktowana z dużym poważaniem dla jego rozległej wiedzy i doświadczenia klinicznego.

Prof. Jerzy Kulczycki był człowiekiem o szerokich zainteresowaniach poza medycznych. Pisał limeryki, interesował się historią, fotografiką. Podziwialiśmy to, że do wszystkiego czym się interesował, podchodził z pasją, zarażając nią otoczenie. Był dumny ze swojej wspaniałej Rodziny.

Wszystkim, którzy go znali, będzie brakowało jego pogody ducha, życzliwości, niezwykłej kultury i uroku.