Związek z zakażeniem wirusowym a rozwojem chorób neurozwyrodnieniowych — dane z dużych biobanków

Epidemia SARS-CoV-2 wskazuje na to, że wirusy mogą odgrywać rolę w rozwoju lub przyspieszenia wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Dodatkowo ostatnie odkrycia potwierdziły związek zakażenia wirusem Epsteina-Barr z ryzykiem zachorowania stwardnienia rozsianego (SM, sclerosis multiplex) czy znany wcześniej związek z pandemią grypy w 1918 roku a chorobą Parkinsona.

Zespół badawczy kierowany przez dra Mike'a Nallsa, Kristin Levine i Hamptona Leonarda z NIH's Center for Alzheimer's and Related Dementias badał powiązania między zakażeniem wirusowym a chorobą neurodegeneracyjną w szerszym ujęciu z wykorzystaniem dużej bazy danych projektu FinnGen, która jest repozytorium danych biomedycznych (biobank) pochodzących od ponad 300 000 osób w Finlandii. Zespół wyszukał w biobanku osoby, u których rozpoznano jedno z sześciu różnych schorzeń: chorobę Alzheimera (chA), stwardnienie zanikowe boczne, ogólnie otępienie, otępienie naczyniowe, chorobę Parkinsona i SM. Następnie sprawdzili, ile osób było wcześniej hospitalizowanych z powodu choroby wirusowej. Po ustaleniu powiązań, w celu potwierdzenia tych związków, wykorzystali UK Biobank, który zawiera dane od prawie 500 000 osób w Wielkiej Brytanii. Wyniki opublikowali w Neuron 19 stycznia 2023 roku.

Naukowcy odkryli 45 powiązań (asocjacji) między zakażeniem wirusowym a chorobami neurodegeneracyjnymi w FinnGen. Spośród nich stwierdzono również 22 powiązania w brytyjskim Biobanku. Najsilniejszy związek wystąpił między wirusowym zapaleniem mózgu a chA. Osoba z wirusowym zapaleniem mózgu w bazie danych FinnGen miała 30 razy większe prawdopodobieństwo rozpoznania chA niż osoba bez zapalenia mózgu. Wyniki były podobne w brytyjskim Biobanku; osoby z wirusowym zapaleniem mózgu były 22 razy bardziej narażone na rozwój chA niż osoby, które nie chorowały na zapalenie mózgu. Ponadto — niejako potwierdzając wcześniejsze odkrycia — badacze stwierdzili w FinnGen związek między zakażeniem wirusem Epsteina-Barr a SM, który został opisany wcześniej.

Zachorowanie na grypę z zapaleniem płuc było związane z ryzykiem rozwoju wszystkich chorób neurodegeneracyjnych, ale nie z SM. Z racji tego, jak zaprojektowane są biobanki, w badaniu uwzględniano tylko najcięższe przypadki grypy, tj. wymagające hospitalizacji, a zatem te powiązania dotyczą tylko najcięższych przypadków grypy.

FinnGen zawiera dane dotyczące tych samych osób w dłuższym przedziale czasowym. Wykorzystano to do zbadania, w jaki sposób powiązania zależały od czasu po infekcji i odkryto, że niektóre infekcje wirusowe były związane ze zwiększonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych nawet 15 lat później.

Naukowcy zauważają, że istnieją szczepionki na niektóre zidentyfikowane przez nich wirusy. Należą do nich oczywiście zarówno grypa, jak też ospa wietrzna–półpasiec oraz niektóre wirusy wywołujące zapalenie płuc. Szczepienie mogłoby zatem obniżać częściowo ryzyko chorób neurozwyrodnieniowych, co znalazło już potwierdzenie w innych badaniach.

Źródło: Levine KS, Leonard HL, Blauwendraat C, et al. Virus exposure and neurodegenerative disease risk across national biobanks. Neuron 2023 [Ahead of Print]: 1–8.