Zmiany biomarkerów w czasie 20 lat przed rozpoznaniem choroby Alzheimera

Chińscy naukowcy przeprowadzili zakrojone na szeroką skalę badanie w ramach projektu COAST, koncentrującego się na różnych aspektach otępienia, którego wyniki opublikowano w New England Journal of Medicine. Uczestników badania w wieku 45–65 lat rekrutowano w okresie od stycznia do czerwca 2000 roku. Badacze wykluczyli osoby z jakimikolwiek zaburzeniami poznawczymi, choroby Alzheimera w historii rodziny, chorobami zagrażającymi życiu, utratą słuchu lub wzroku, wynikami biomarkerów na początku badania. Do roku 2020 przeprowadzano regularne badania kontrolne (co 2–3 lata), które obejmowały analizę dokumentacji medycznej, próbek płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR — poprzez nakłucie lędźwiowe) oraz krwi, testy neuropsychologiczne oraz badania obrazowe.

Finalnie naukowcy zestawili dane 648 uczestników, u których zdiagnozowano chorobę Alzheimera, z taką samą liczbą uczestników bez tej diagnozy, a następnie porównali wyniki obu grup.

Badacze wykorzystali testy immunoenzymatyczne (ELISA) do określenia stężeń biomarkerów w próbkach PMR i krwi. Zastosowali również rezonans magnetyczny (MR) w celu oceny zmian objętości mózgu w czasie badania. Ocena obejmowała następujące biomarkery:

•    beta-amyloid-42 — główny składnik blaszek amyloidowych w chorobie Alzheimera. Poprzednie badania wykazały spadek jego stężenia w PMR u osób z tą chorobą,
•    beta-amyloid-40 — niski poziom tego biomarkera w PMR jest powiązany z chorobą Alzheimera,
•    fosforylowane tau 181 (p-tau 181) — podwyższony poziom u zdrowych poznawczo osób wiąże się ze zwiększonym odkładaniem beta-amyloidu,
•    całkowite stężenie białka tau — wyższe poziomy silnie wskazują na późniejszy rozwój choroby Alzheimera.

Badanie wykazało, że już 18 lat przed rozpoznaniem choroby Alzheimera obserwowano spadek poziomu beta-amyloidu-42, czego nie stwierdzono u osób bez diagnozy. Proporcja beta-amyloidu-42 do beta-amyloidu-40 w PMR ulegała zmianie 14 lat przed diagnozą. W przypadku białka tau, zmiany rozpoczynały się 11 lat przed diagnozą, wraz ze wzrostem fosforylowanego tau 181, a całkowitego tau — 10 lat przed diagnozą w grupie z chorobą Alzheimera. Ponadto biomarkery obrazowe (takie jak objętość hipokampa) wykazywały zmianę 8 lat przed diagnozą, a spadek funkcji poznawczych miał początek 6 lat przed diagnozą. Początkowo obserwowano przyspieszenie zmian, po którym następowało zwolnienie zmian odchyleń w PMR, towarzyszące postępowi zaburzeń poznawczych w grupie ChA.

Badanie dostarcza solidnych dowodów na występowanie bardzo wczesnych zmian biomarkerów w chorobie Alzheimera. Odkrycia te mogą przyczynić się do opracowania nowych metod wczesnego rozpoznawania i terapii prewencyjnych.

Źródło: Jia J, Ning Y, Chen M, et al. Biomarker changes during 20 years preceding Alzheimer’s disease. N Engl J Med 2024; 390: 712–722.