Rozpoznanie wstrząśnienia mózgu u sportowców na podstawie badań śliny

Dostępne metody rozpoznawania wstrząśnienia mózgu opierają się na subiektywnych objawach zgłaszanych przez pacjenta, co prowadzić może do opóźnionego lub błędnego rozpoznania, a to w konsekwencji do suboptymalnego postępowania klinicznego, zagrożeń dla zdrowia i zwiększonych kosztów leczenia. I chociaż wstrząśnienie mózgu jest częstym zjawiskiem, szacuje się, że aż w 80% przypadków pozostaje niezdiagnozowane.

W ostatnich latach skupiono się na rozwoju i walidacji obiektywnych narzędzi diagnostycznych dotyczących wstrząśnienia mózgu (i innych pourazowych obrażeń mózgu, ang. traumatic brain injury, TBI), zarówno w tradycyjnych warunkach klinicznych, jak i na boisku podczas imprez sportowych. Dokonujący się ostatnio szybki postęp w wysokowydajnych technologiach, takich jak sekwencjonowanie nowej generacji (NGS), umożliwił badanie nowych klas cząsteczek, wśród nich podgrup RNA, jako potencjalnych biomarkerów doznanych obrażeń mózgu. Najlepiej zbadane są mikroRNA (miRNA, miR), które należą do małych niekodujących RNA (sncRNA, o długości 20–200 nukleotydów), z dowodami na to, że tzw. sygnatura miRNA jest zróżnicowana w zależności od stopnia pourazowych obrażeń mózgu w badaniu z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego lub śliny.

W ostatnich latach naukowcy z Birmingham z Wielkiej Brytanii przeprowadzili badanie, którego celem było określenie znaczenia ncRNA wykrywanych w ślinie w rozpoznawaniu wstrząśnienia mózgu powiązanego z urazami sportowymi. Badanie przeprowadzono na grupie 1028 zawodników rugby w latach 2017–2019, od których pobrano próbki śliny przed sezonem sportowym, a od 156 zawodników, którzy doznali urazu głowy ocenianego według standardowej procedury, próbki śliny pobrano w trzech punktach czasowych (w czasie meczu, po meczu i 36–48 godzin po meczu). Grupę kontrolną stanowiło 102 graczy bez urazu i 66 graczy, którzy doznali urazu mięśniowo-szkieletowego. Diagnostyczne sncRNA identyfikowano metodą sekwencjonowania nowej generacji i poddano walidacji jakościowym PCR w grupie 702 próbek. Na podstawie danych z lat 2017 i 2018 utworzono predykcyjny model regresji logistycznej (zestaw danych ćwiczeniowych), który poddano prospektywnej walidacji w kolejnym sezonie (zestaw danych testowych). Ocena gracza z podejrzeniem wstrząśnienia mózgu miała charakter standardowy i opisana jest szczegółowo w piśmiennictwie medycyny sportowej.

W procesie standardowej oceny obrażeń głowy wstrząśnienie mózgu potwierdzono u 106 graczy a wykluczono u 50. Profil ekspresji sncRNA różnił się znamiennie w obu grupach: ze wstrząśnieniem i bez. Jedno z scRNA charakteryzowało się największym obszarem pod krzywą w czasie 36–48 godzin, a łączony panel 14 sncRNA pozwalał na zdecydowane odróżnienie graczy, którzy doznali wstrząśnienia mózgu, od pozostałych grup, w tym graczy bez wstrząśnienia i grupy kontrolnej, zarówno w badaniu bezpośrednio po meczu jak i w czasie 36–48 godzin później. W ocenie prospektywnej panel również wykazywał wysoką zdolnością predykcyjną (obszar pod krzywą 0,96 95% CI: 0,92–1,00 w ocenie po meczu, i 0,96 95% CI: 0,86–1,00 w ocenie po 36–48 godzinach).

Badacze podsumowują, że dzięki ich badaniu z zastosowaniem nieinwazyjnych biomarkerów wstrząśnienia mózgu zidentyfikowano unikatowe sygnatury wstrząśnienia w ślinie sportowców płci męskiej, którzy doznali tego typu obrażeń mózgu.

Źródła:

Fuller CW. et al. Evaluation of World Rugby's concussion management process: results from Rugby World Cup 2015. British Journal of Sports Medicine, 2017; 51: 64–66 http://dx.doi.org/10.1136/bjsports-2016-096461.

Di Pietro V, O’Halloran P, Watson CN, Begum G, Acharjee A, Yakoub KM et al. Unique diagnostic signatures of concussion in the saliva of male athletes: the Study of Concussion in Rugby Union through MicroRNAs (SCRUM), Br J Sports Med. 2021: bjsports-2020-103274. https://doi.org/10.1136/bjsports-2020-103274.

MDx.100 Concussion/mTBI Diagnostic: https://markerhealth.com/product/concussion-mtbi-diagnostic/.