Postęp stwardnienia rozsianego niezależny od aktywności rzutowej powiązany z ryzykiem długoterminowej niepełnosprawności

Narastanie niepełnosprawności w stwardnieniu rozsianym w przebiegu choroby może być wynikiem dwóch głównych mechanizmów: wynikającej z aktywności rzutowej (RAW, relapse-associated worsening) i w wyniku postępu choroby niezależnego od aktywności rzutowej (PIRA, progression independent of relapse activity). Coraz częściej PIRA jest uznawany za najistotniejszy mechanizm przyczyniający się do narastania niepełnosprawności, także u pacjentów bez formalnego rozpoznania wtórnie postępującego stwardnienia rozsianego.

W JAMA Neurology opublikowano wyniki retrospektywnego, jednośrodkowego badania, które objęło dużą grupę 1128 pacjentów z pierwszym epizodem demielinizacji, których w celu oceny wpływu PIRA na postęp niepełnosprawności obserwowano przez długi czas (mediana 10,5 lat; przedział międzykwartylowy  5,2 do 17,1 lat). Pod uwagę wzięto kliniczne i obrazowe predykatory PIRA stwierdzane w czasie pierwszego epizodu demielinizacji. Badanie miało na celu określenie ryzyka PIRA i zbadanie klinicznych i obrazowych czynników ryzyka PIRA. W omawianym badaniu zdefiniowano jako postęp choroby w okresie między rzutami, przy czym PIRA w ciągu 5 lat od pierwszego epizodu demielinizacji określono jako wczesne, a PIRA związane z pojawieniem się 2 i więcej zmian T2 w MRI mózgu jako aktywne. PIRA zaobserwowano u 25% pacjentów po medianie 7,2 lat od rzutu. 31% pacjentów doznało PIRA w ciągu 5 lat od rozpoznania SM (wczesne) a 51% miało aktywne PIRA. Jednocześnie pacjenci z PIRA byli starsi, mieli więcej zmian w mózgu w obrazach T2 i częściej stwierdzano u nich prążki oligoklonalne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Pacjenci z PIRA mieli szybszy przyrost niepełnosprawności ocenianej w EDSS wynoszący  0,18 pkt rocznie, w porównaniu ze wzrostem o 0,04 pkt u osób bez PIRA. Osoby z PIRA miały 7,9 wyższe ryzyko osiągnięcia znacznej niepełnosprawności określonej jako EDSS 6,0 w porównaniu z pacjentami bez PIRA. Ponadto pacjenci z PIRA osiągnęli EDSS 6,0 szybciej niż pacjenci z narastaniem niesprawności związanym z rzutami (czyli RAW). Wystąpienie PIRA we wczesnym okresie choroby związane było ze szczególnie złym rokowaniem, niezależnie od nasilenia zmian zapalnych stwierdzanego w czasie pierwszego epizodu demielinizacji.

Badacze podsumowują, że PIRA jest zasadniczo nieodwracalnym zjawiskiem powiązanym z niekorzystnym długoterminowym rokowaniem, zwłaszcza jeśli pojawi się ono wcześnie w przebiegu choroby. Wskazują, że identyfikacja takich pacjentów umożliwiłaby wybór skuteczniejszego leczenia, co mogłoby w efekcie poprawić rokowanie.

Źródło: Tur C. et al. Association of early progression independent of relapse activity with long-term disability after a first demyelinating event in multiple sclerosis. JAMA Neurol 2022 Dec 19.