Pierwsza na świecie próba leczenia choroby Creutzfeldta-Jakoba przy pomocy przeciwciał monoklonalnych

Ludzkie choroby prionowe, w tym choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD), to szybko postępujące i niezmiennie śmiertelne schorzenia neurodegeneracyjne, w przypadku których nie istnieją skuteczne metody leczenia.

U podłoża tych chorób leży zmiana struktury prawidłowego komórkowego białka prionowego (PrPC), które przyjmuje nieprawidłową patologiczną konformację w postaci PrPSc, czyli prionu. Badania przedkliniczne potwierdziły, że PrPC może stanowić cel postępowania leczniczego. W „Lancet Neurology” opublikowano wyniki pierwszego na świecie badania z zastosowaniem humanizowanych przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciwko PrPc (isotyp IgG4κ; PRN100), które miało na celu ocenę programu leczenia z zastosowaniem tego przeciwciała przeciwko PrPC, dopuszczonego w ramach specjalnie udzielonej zgody. Leczenie zastosowano u 6 pacjentów z CJD, którzy byli w stanie dotrzeć do ośrodka badawczego w Londynie [University College London Hospital (UCLH) Clinical Research Facility]. Po dobraniu dawki przeciwciało PRN100 stosowano w dawce 80–120 mg/kg co 2 tygodnie. Postęp choroby oceniano w przystosowanych do tego celu skalach i porównano z przebiegiem choroby u osób nieleczonych (tzw. dane historyczne). Leczenie trwało 7–260 dni i było dobrze tolerowane oraz nie stwierdzano znaczących klinicznie działań niepożądanych. Docelowe stężenie leku w płynie mózgowo-rdzeniowym (50 nM) osiągnięto u czterech pacjentów po 22–70 dniach leczenia. U wszystkich pacjentów ocena kliniczna wykazała postęp. U dwóch pacjentów (pacjenci 2 i 3) wykonano badanie neuropatologiczne, nie stwierdzając cech cytotoksyczności. Pacjent nr 2, który był leczony przez 140 dni, miał najdłuższy udokumentowany dotychczas czas trwania jatrogennej choroby Creutzfeldta-Jakoba, a stwierdzane u niego wzorce PrP związane z chorobą różniły się od wzorców stwierdzanych u nieleczonych pacjentów z CJD, tak jak należało tego oczekiwać w wyniku działania leku. U pacjenta nr 3, u którego występowała sporadyczna postać CJD i który otrzymał tylko jedną dawkę terapeutyczną 80 mg/kg, stwierdzono słabe znakowanie synaptyczne PrP w obszarach okołokomorowych, co jest cechą niecharakterystyczną dla nieleczonych pacjentów ze sporadyczną postacią CJD.  Trzech pacjentów zmarło w trakcie leczenia, a jeden pacjent wycofał się z powodu progresji choroby. W grupie leczonych pacjentów nie stwierdzono różnic w stanie klinicznym w porównaniu z historyczną grupą kontrolną. U trzech pacjentów nastąpiła jednak stabilizacja kliniczna po osiągnięciu docelowego stężenia PRN100 w płynie mózgowo-rdzeniowym. Po zakończeniu leczenia u wszystkich pacjentów stwierdzano odchylenia wskazujące na związane z leczeniem uszkodzenie bariery krew-mózg, któremu towarzyszyły mierzalne stężenia PRN100 w surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym.

Źródło: Mead S., Khalili-Shirazi A., Potter C. i wsp. Prion protein monoclonal antibody (PRN100) therapy for Creutzfeldt–Jakob disease: evaluation of a first-in-human treatment programme. Lancet Neurol 2022; 21:342–54.