Leki przeciwdepresyjne w leczeniu bólu przewlekłego — metaanaliza 156 badań

Ból przewlekły występuje powszechnie i głęboko upośledza funkcjonowanie osoby nią dotkniętej. Ocenia się, że nawet co piąta osoba świecie cierpi z powodu bólu przewlekłego. Schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, takie jak bóle grzbietu, są najczęstszymi schorzeniami prowadzącymi do powstania bólu przewlekłego, po nich znajdują się bóle głowy, bóle twarzy i bóle trzewne (np. brzucha, miednicy lub narządów płciowych). Stosowanie leków przeciwdepresyjnych w leczeniu bólu przewlekłego w niektórych populacjach osób starszych jest tak powszechne, że przekracza wskaźniki ich stosowania w depresji (badania z Kanady, USA, Wielkiej Brytanii i Tajwanu).

W metaanalizie opublikowanej w styczniu 2023 roku w "JAMA Neurology" uwzględniono 26 przeglądów systematycznych obejmujących łącznie 156 badań, w których badano lek przeciwdepresyjny w porównaniu z placebo w leczeniu bólu przewlekłego. Przedstawiono skuteczność ośmiu klas leków przeciwdepresyjnych w 22 stanach bólowych z 42 różnymi porównaniami. Poniżej przedstawiono wyniki dotyczące neurologicznych zespołów chorobowych, choć praca dotyczyła szerszego zakresu przewlekłych zespołów bólowych. Badania podzielono na 3 klasy pewności: wysokiej, umiarkowanej i niskiej, przy czym żadne badanie uwzględnione w analizowanych przeglądach nie spełniło kryteriów zakwalifikowania do badań wysokiej pewności. Badania o umiarkowanej pewności wykazały skuteczność inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI, serotonin norepinephrine reuptake inhibitor), w większości przypadków duloksetyny, w leczeniu bólu pleców, bólu pooperacyjnego, fibromialgii i bólu neuropatycznego. Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TCA, tricyclic antidepressants) były skuteczne w leczeniu bólu neuropatycznego, przewlekłego napięciowego bólu głowy i bólu w zespole jelita drażliwego. Ponadto badania o umiarkowanej pewności nie potwierdziły skuteczności SSRI w leczeniu bólu pleców ani fibromialgii. Dla wielu chorób wyniki badań były niejednoznaczne: dotyczy to zastosowania SNRI w migrenie przewlekłej, przewlekłym napięciowym bólu głowy, rwie kulszowej, SSRI w migrenie przewlekłej, przewlekłym napięciowym bólu głowy, TCA w bólu pleców, fibromialgii i rwie kulszowej oraz w kilku innych połączeniach. Badacze zwracają uwagę na fakt, że z pewnych powodów musieli odrzucić jeden przegląd systematyczny i analizę sieciową leczenia migreny z pomocą kilku klas leków przeciwdepresyjnych. Stało się tak dlatego, że analizowane badania nie podawały częstości występowania bólów głowy, co jest zalecanym wskaźnikiem skuteczności leczenia bólów głowy.

Odnośnie do bezpieczeństwa autorzy stwierdzają, że profil bezpieczeństwa dla wielu schorzeń nie jest znany, a w wielu przypadkach leki przeciwdepresyjne stosowane są w leczeniu bólu poza zarejestrowanymi wskazaniami. Dodatkowo podkreślają fakt, że w interpretacji wyników ich badania potrzebna jest ostrożność, gdyż 45% badań, które uwzględnili w przeglądzie powiązanych było z przemysłem farmaceutycznym.

Badacze podsumowują, że ich badanie sugeruje większą rozwagę w leczeniu bólu przewlekłego z wykorzystaniem leków przeciwdepresyjnych i konieczność przeprowadzenia dobrze zaprojektowanych badań nad leczeniem bólu przewlekłego z zastosowaniem leków przeciwdepresyjnych, które odpowiednio ocenią ich skuteczność.

Źródło: Ferreira GE, Abdel-Shaheed C, Underwood M, et al. Efficacy, safety, and tolerability of antidepressants for pain in adults: overview of systematic reviews. BMJ 2023; 380: e072415.