Histopatologiczne wykładniki zaburzeń węchu w przebiegu COVID-19 — pośmiertne badanie kohortowe

Występowanie zaburzeń węchu w przebiegu COVID-19 jest objawem tak typowym dla tej infekcji, jak interesującym z punktu widzenia poznawczego. Występuje one według różnych doniesień w 30% do nawet 70% przypadków zakażeń SARS-CoV-2 i ich obecność nie jest związana ze stopniem nasilenia objawów oddechowych. Zaburzenia węchu mogą przyjmować różny charakter – począwszy od hiposmii (osłabienie czucia węchu) do anosmii, czyli całkowitej utraty poprzez spaczone czucie węchu, określanej mianem parosmii, która klasycznie uważana jest za objaw ośrodkowy (aura węchowa w padaczce skroniowej). Mechanizm leżący u podstaw zaburzeń węchu w COVID-19 pozostaje nadal nieznany. Najpowszechniejsza teoria wyjaśniająca obecność zaburzeń węchu sugeruje, że dochodzi do zakażenia neuronów receptorów węchowych (ORN) przez SARS-CoV-2 poprzez błonę śluzową nosa. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów na to, że SARS-CoV-2 jest zdolny do zakażenia ORN, które nie wykazują ekspresji kluczowych dla SARS-CoV-2 cząsteczek wejścia do komórki.

Celem omawianego badania było opisanie zmian patologicznych stwierdzanych w opuszce węchowej i drodze węchowej osób zmarłych z powodu COVID-19, u których występowały zaburzenia węchu. Badacze analizowali stopień zwyrodnienia, utratę aksonów węchowych i nasilenie patologii mikronaczyniowej w tkance węchowej. Grupa badana objęła 23 pacjentów z COVID-19 w wieku od 28 do 93 lat w chwili śmierci (mediana wieku 62 lata) oraz 14 osób z grupy kontrolnej w wieku od 20 do 77 lat (mediana wieku 53,5 lat). Przeprowadzono rutynowe badania histologiczne oraz badania mikroskopem elektronowym, a także zasadniczo ocenę gęstości aksonów, patologii mikrounaczynienia, badania imunofluorescencyjne, immunohistochemiczne i inne.

W rutynowym badaniu histopatologicznym tkanki węchowej nie znaleziono odchyleń. Nie stwierdzano nacieczenia limfocytarnego, obecności mikrogleju lub astrocytów w tkance węchowej u osób z COVID-19. Z drugiej strony dokładniejszymi technikami stwierdzono obecność utraty aksonów różnego stopnia – od niewielkiego po znaczny, która miała istotnie większe nasilenie w grupie COVID-19, niż w grupie kontrolnej (w ocenie ilościowej). Skrawki półcienkie i analizy ultrastrukturalne w mikroskopii elektronowej wykazały pełne spektrum patologii aksonów – od zmian łagodnych do ciężkiego uszkodzenia aksonów i ich utraty.
Podobnie jak w przypadku patologii aksonów, pacjenci z COVID-19 ze zmienionym węchem mieli również gorsze wyniki w zakresie patologii mikronaczyniowej, niż osoby z nienaruszonym węchem. U osób z COVID-19 stwierdzano uszkodzenie śródbłonka mikrokrążenia, co jest procesem uwarunkowanym immunologicznie, obserwowanym głównie w sercu i płucach. U pacjentów z COVID-19 często obserwowano zmiany ultrastrukturalne, w tym obrzęk cytoplazmy śródbłonka, wakuolizację, strukturalne uszkodzenie mitochondriów i obrzęk podśródbłonkowy. Warto zauważyć, że łagodne uszkodzenie mikronaczyń występowało również u osób z grupy kontrolnej, co sugeruje, że pewien stopień zaburzeń śródbłonka być może jest związany ze zjawiskami końca życia.

Uszkodzenie aksonalne oraz patologia mikrokrążenia nie wykazywała związku z ciężkością zakażenia ani z czasem wystąpienia, co sugeruje, że patologia dróg węchowych nie jest bezpośrednim wynikiem wirusa.

Źródło: Ho C.-Y., Salimian M., Hegert J. i wsp. Postmortem assessment of olfactory tissue degeneration and microvasculopathy in patients with COVID-19. JAMA Neurology; 2022.