Dysocjacja motoryczno-poznawcza u pacjentów z ciężkimi obrażeniami mózgu — duch w ciężko chorym mózgu?

Dysocjacja motoryczno-poznawcza (CMD, cognitive-motor dissociation) to stosunkowo nowy termin w neurologii opisujący zjawisko, w którym pacjenci z ciężkimi zaburzeniami świadomości (DOC, disorders of consciousness), pozornie niezdolni do reagowania na polecenia, wykazują aktywność poznawczą, możliwą do wykrycia za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI, functional magnetic resonance imaging) lub elektroencefalografii (EEG). Pacjenci z CMD mogą być błędnie klasyfikowani jako znajdujący się w stanie wegetatywnym lub głębokiej śpiączce, podczas gdy w rzeczywistości mogą mieć resztkową świadomość i zdolność do przetwarzania informacji. Dotychczasowe dane na temat częstości występowania CMD były ograniczone, a zjawisko to uważano za stosunkowo rzadkie. 

W ramach nowego prospektywnego badania kohortowego, obejmującego 353 dorosłych z zaburzeniami świadomości, systematycznie oceniono występowanie CMD w tejże grupie badanych. Uczestników zakwalifikowano na podstawie reakcji na polecenia werbalne przy użyciu skali Coma Recovery Scale —Revised (CRS-R). Przyczyną DOC były: uszkodzenie pourazowe mózgu (50%), zatrzymanie krążenia lub hipoksja (16%), choroby naczyniowe, takie jak udar mózgu czy krwotok podpajęczynówkowy (18%) oraz inne (16%). W celu wykrycia CMD zastosowano fMRI oraz EEG, umożliwiające ocenę aktywności poznawczej podczas wykonywania określonych zadań. Wyniki badania wykazały, że CMD występuje u 25% pacjentów bez obserwowalnych klinicznie reakcji na polecenia, co wskazuje na istnienie utajonej aktywności poznawczej w tej grupie. CMD częściej stwierdzano u młodszych pacjentów, u osób z dłuższym czasem od urazu oraz u pacjentów z pourazowym uszkodzeniem mózgu. Co więcej, u 38% pacjentów z obserwowalnymi reakcjami na polecenia również wykryto zdolność do wykonywania zadań poznawczych w badaniach fMRI lub EEG.

Odkrycia te sugerują, że CMD jest powszechniejsze, niż wcześniej zakładano, co z oczywistych względów ma istotne implikacje kliniczne. Wskazują one na konieczność wykorzystania zaawansowanych narzędzi diagnostycznych, takich jak fMRI i EEG, w celu precyzyjniejszej oceny stanu świadomości u pacjentów z DOC. Wykrycie CMD może mieć kluczowe znaczenie dla prognozowania, planowania rehabilitacji oraz podejmowania decyzji etycznych dotyczących leczenia i opieki nad tymi pacjentami. Wyniki badania stanowią ważny krok w kierunku lepszego zrozumienia stanu świadomości po ciężkich uszkodzeniach mózgu oraz w rozwijaniu bardziej spersonalizowanego podejścia terapeutycznego.

Źródło: Bodien Y.G., Allanson J., Cardone P. i wsp. Cognitive motor dissociation in disorders of consciousness. N. Engl. J. Med. 2024; 391 (7): 598–608.