Czy stosowanie metoklopramidu zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu?

Ośrodkowo działające antydopaminergiczne leki przeciwpsychotyczne wiążą się z podwyższeniem ryzyka wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku i z otępieniem, przy czym ryzyko to jest największe w pierwszym miesiącu stosowania. Ryzyko to jest znaczne na początku leczenia, 12-krotnie większe w pierwszym miesiącu stosowania, stopniowo zmniejsza się w miarę upływu czasu i spada do poziomu wyjściowego po trzech miesiącach leczenia. Obwodowo działające, nieantypsychotyczne leki przeciwwymiotne (np. metoklopramid) są niekiedy przepisywane do krótkotrwałego leczenia nudności i wymiotów lub do długotrwałego leczenia gastroparezy cukrzycowej. Do tej pory nie było wiadomo, czy leki te zwiększają również ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu?

W krzyżowym badaniu typu case-control, wykorzystującym bazę danych francuskiego narodowego ubezpieczenia zdrowotnego, badacze zidentyfikowali 2800 pacjentów, u których wystąpił pierwszorazowy udar niedokrwienny mózgu i u których w ciągu ostatnich 70 dni rozpoczęto stosowanie ADA (tj. metoklopramidu, domperidonu lub metopimazyny — dwa ostatnie leki nie są zarejestrowane w Polsce). Porównano częstość stosowania leków przeciwwymiotnych  w ciągu 14 dni przed udarem i we wcześniejszych okresach referencyjnych oraz wykorzystano dopasowaną populację bez udaru, aby skorygować zmiany w częstości stosowania leków przeciwwymiotnych w tym czasie. W analizie skorygowanej prawdopodobieństwo, że pacjenci otrzymywali lek przeciwwymiotny w ciągu 14 dni przed udarem było istotnie większe, niż w jakimkolwiek wcześniejszym okresie odniesienia (skorygowany iloraz szans 3,12 [95% CI 2,85 to 3,42). Ryzyko było najwyższe dla metoklopramidu i metopimazyny (współczynnik szans dla samego metoklopramidu wynosił 3,53). W analizach stratyfikowanych według wieku, płci i stopnia otępienia uzyskano podobne wyniki.

Autorzy proponują możliwe wyjaśnienie obserwowanych wyników. W badaniach dotyczących ryzyka udaru mózgu u osób otrzymujących leki przeciwpsychotyczne stwierdzono, że krótki czas od rozpoczęcia leczenia nie przemawia za mechanizmami wynikającymi pośrednio z efektów metabolicznych. Można więc wysunąć hipotezę o ryzyku związanym z proarytmogennym działaniem leków antydopaminergicznych — zarówno działających, jak i nie działających ośrodkowo. W przypadku leków przekraczających barierę krew-mózg stwierdzone zwiększenie ryzyka wskazuje również na potencjalne działanie ośrodkowe, być może poprzez wpływ na mózgowy przepływ krwi.

Podsumowując, ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu związane z leczeniem metoklopramidem powinno być przedstawione pacjentom wraz z informacją o innych znanych neurologicznych działaniach niepożądanych.

Źródło: Bénard-Laribière A. i wsp. Risk of first ischaemic stroke and use of antidopaminergic antiemetics: Nationwide case-time-control study. BMJ 2022 Mar 23; 376:e066192.