Czy lek stosowany w leczeniu choroby Parkinsona może znaleźć miejsce w terapii SLA?

Wczesne badania in vitro sugerują, że ropinirol, lek tradycyjnie stosowany w chorobie Parkinsona, może mieć potencjał w spowalnianiu postępu stwardnienia zanikowego bocznego (ALS). Już wcześniej stwierdzono to w badaniach in vitro z wykorzystaniem neuronów uzyskanych z pluripotencjalnych komórek pobranych z krwi pacjentów z ALS. Legło to u podłoża badania mającego na celu ocenę bezpieczeństwa i potencjalnych korzyści ropinirolu, w którym wzięło udział 20 pacjentów ze sporadycznym ALS o nieustalonym podłożu genetycznym, których losowo przydzielono do grupy otrzymującej ropinirol (konkretnie Requip SR) lub placebo przez 24 tygodnie.

Badanie przeprowadzono jako randomizowane i kontrolowane placebo badaniem fazy 1/2a, mające na celu ocenę bezpieczeństwa, tolerancji i skuteczności ropinirolu u pacjentów z ALS, z wykorzystaniem kilku parametrów: wyniku w zrewidowanej skali oceny funkcjonalnej ALS (ALSFRS-R), złożonych na funkcjonalne punkty końcowe, przeżycie bez zdarzeń, czas do spadku ≤ 50% natężonej pojemności życiowej (FVC). Badanie objęło kilka okresów: 12-tygodniowy okres wstępny, 24-tygodniowy okres podwójnie ślepej próby oraz otwarty okres przedłużenia, który trwał 4–24 tygodnie, i ostatni 4-tygodniowy okres obserwacji po podaniu ostatniej dawki.

Do grupy otrzymującej ropinirol przydzielono 13 pacjentów (23,1% kobiet; średni wiek 65,2 ± 12,6 lat; 7,7% z klinicznie pewnym i 76,9% z klinicznie prawdopodobnym ALS), natomiast 7 osób otrzymało placebo (57,1% kobiet; średni wiek 66,3 ± 7,5 lat; 14,3% z klinicznie pewnym i 85,7% z klinicznie prawdopodobnym ALS).

W okresie podwójnie ślepej próby nie wykazano znamiennej statystycznie różnicy spadku wyników ocen w skalach czynnościowych między obiema grupami. Jednak już podczas otwartego okresu przedłużenia osoby przyjmujące ropinirol wykazywały wyraźne zahamowanie pogorszenia czynności ruchowych i średnio dodatkowe 7 miesięcy przeżycia wolnego od progresji choroby. Żaden z uczestników nie przerwał leczenia z powodu działań niepożądanych, badanie wykazało więc, że lek jest bezpieczny i dobrze tolerowany przez pacjentów z ALS. Co ciekawe, badaniu klinicznemu towarzyszyła ocena in vitro neuronów uzyskanych z pluripotencjalnych komórek macierzystych pobranych z krwi uczestników, również wykazująca korzystne działanie.

Pomimo tych obiecujących wyników badanie ma istotne ograniczenia, które głownie wynikają z małej liczebności grup badanych i wysokich wskaźników wypadnięcia (drop-out) z badania, zwłaszcza w okresie jego przedłużonej otwartej części. Ponadto zwracano uwagę, że obie grupy nie były zrównoważone pod względem czynników ryzyka szybszego postępu choroby, przy czym grupa placebo była bardziej narażona na szybszy postęp choroby: tylko 7 osób ukończyło całe badanie w grupie ropinirolu, i zaledwie 1 osoba w grupie placebo. Ta zaburzona równowaga między grupami może istotnie wpłynąć na wyniki na korzyść grupy leczonej. Badanie należy postrzegać zatem raczej jako zachęcający punkt wyjścia, lecz wymagający dalszych solidnych i dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, które zweryfikują wstępne wyniki.

Źródło: Okada K., Kato C. Clinical and Translational Report Phase 1/2a clinical trial in ALS with ropinirole, a drug candidate identified by iPSC drug discovery. Clinical and Translational Report. 2023; 30(6): 766–80.