Badanie interwencyjne z zastosowaniem witaminy D w izolowanym zespole klinicznym

Witamina D odgrywa istotną rolę w regulacji układu odpornościowego, co ma bezpośrednie znaczenie dla stwardnienia rozsianego (SM). Badania wskazują, że występuje związek między niskim poziomem witaminy D a zwiększonym ryzykiem rozwoju stwardnienia rozsianego oraz że suplementacja witaminy D być może ma pozytywny wpływ na przebieg choroby. Niedobór witaminy D został powiązany z wyższym ryzykiem wystąpienia SM oraz z nasileniem objawów i postępowaniem choroby. Chociaż mechanizm dokładnie nie jest całkowicie zrozumiały, uważa się, że witamina D wpływa na modulację odpowiedzi immunologicznej, zmniejszając stany zapalne i wspierając funkcje ochronne układu nerwowego. Witamina D może także odgrywać rolę w regeneracji mieliny, substancji otaczającej i chroniącej włókna nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym, co jest szczególnie  istotne w kontekście SM.

Suplementacja witaminy D jest często zalecana jako element wsparcia dla osób z SM, ale dawki i korzyści z suplementacji witaminy D w zaawansowanym stwardnieniu rozsianym przyniosły niejednoznaczne wyniki. Nieznany jest też wpływ suplementacji witaminy D na zapobieganie rozwoju stwardnienia rozsianego. Dlatego też przeprowadzono badanie, którego celem było przetestowanie hipotezy, że doustna suplementacja witaminy D3 u osób z zespołem izolowanym klinicznie wysokiego ryzyka: (1) opóźnia czas konwersji do pewnego stwardnienia rozsianego, (2) efekt terapeutyczny jest zależny od dawki, (3) wszystkie dawki są bezpieczne i dobrze tolerowane. CIS wysokiego ryzyka zdefiniowano jako nieprawidłowe badanie MRI, z co najmniej trzema zmianami T2 w mózgu i/lub rdzeniu kręgowym.  W tym celu badacze przeprowadzili podwójnie zaślepione badanie zlokalizowane w Australii i Nowej Zelandii. Uczestnicy byli losowo przydzielani w stosunku 1:1:1:1 do grup stosujących: placebo, 1000, 5000 lub 10000 IU witaminy D3 doustnie dziennie i obserwowani byli przez maksymalnie 48 tygodni. Między 2013 a 2021 rokiem zrekrutowano 204 uczestników. Badania MRI mózgu przeprowadzono na początku badania, po 24 i 48 tygodniach.

Głównym wynikiem badania była konwersja do klinicznie pewnego stwardnienia rozsianego na podstawie kryteriów McDonalda z 2010 roku, zdefiniowane jako kliniczny rzut choroby albo rozwój nowej zmiany T2 w badaniu MRI mózgu.

Do analizy typu intention-to-treat włączono ostatecznie 199 przypadków, z których w 116 doszło do konwersji na stwardnienie rozsiane w okresie do 48. tygodnia (58%). W porównaniu z placebo, stosunek ryzyka dla konwersji wyniósł: dla 1000 IU witaminy D: 0,87 (95%CI 0,50-1,50); dla 5000 IU 1,37 (0,82-2,29); i dla 10 000 IU 1,28 (0,76-2,14). W skorygowanym modelu uwzględniającym wiek, płeć, szerokość geograficzną, ośrodek badawczy, liczbę objawów wyjściowo, miejsce wystąpienia izolowanego zespołu klinicznego, obecność zmian podnamiotowych i stosowanie sterydów, iloraz hazardu (w porównaniu z placebo) wynosiły dla 1000 IU 0,80 (0,45-1,44); dla 5000 IU 1,36 (0,78-2,38); i dla 10 000 IU 1,07 (0,62-1,85). Suplementacja witaminy D3 była bezpieczna i dobrze tolerowana.

Autorzy podsumowują, że nie wykazali redukcji aktywności stwardnienia rozsianego przez zastosowanie  suplementacji witaminy D3 po wystąpieniu izolowanego zespołu klinicznego wysokiego ryzyka transformacji do pełnoobjawowego SM.

Źródło: Butzkueven H et al. Vitamin D did not reduce multiple sclerosis disease activity after a clinically isolated syndrome. Brain 2023.