Radiograficzne podtypy ALS

Dotychczas zaproponowano wiele odmiennych ram klasyfikujących stwardnienie zanikowe boczne (ALS, amyotrophic lateral sclerosis), choroby zróżnicowanej pod względem fenotypu klinicznego. Badacze, mając na celu określenie wzorców rezonansowych odchyleń neuroradiologicznych bez uwzględniania wcześniejszej sytuacji klinicznej, dokonali pomiarów grubości kory mózgowej oraz frakcyjnej anizotropii konnektomu (connectom fraction anisotropy) istoty białej w obrazach T1 zależnych i tensorze dyfuzji rezonansu magnetycznego.

Pacjentów badano klinicznie, oceniano ich funkcje poznawcze oraz badano rezonansem magnetycznym: łącznie 488 pacjentów z ALS i 338 osób z grupy kontrolnej. U ponad połowy pacjentów z ALS badanie rezonansem magnetycznym (MRI, magnetic resonance imaging) wykonano dwukrotnie w okresie od 3 do 6 miesięcy. W analizie nie uwzględniono pacjentów z trudnościami z połykaniem lub oddychaniem w pozycji leżącej.

Łącznie wykonano 1338 badania MRI. Probabilistyczne podejście kierowane danymi w połączeniu z danymi klinicznymi, umożliwiło wyróżnienie 3 grup (wzorców) neuroobrazowych ALS: czysto ruchowy, czołowo-skroniowy I obręczowo-ciemieniowo-skroniowy:

— grupa czysto ruchowa (PM, pure motor; 187 pacjentów) wyróżniała się izolowanym ścieńczeniem kory zakrętu przedśrodkowego;  
  
— grupa czołowo-skroniowa (FT, frontotemporal; 163 pacjentów) charakteryzowała się zanikiem całej kory czołowej (zakręt przedśrodkowy, kora przedczołowa, oczodołowo-czołowa), jak również przedniego płata skroniowego i głownie lewego ciemieniowo-potylicznego; zwyrodnienie istoty białej było zgodne ze zwyrodnieniem czołowo-skroniowym co wyrażało się zaburzonymi połączeniami istoty białej łączącej obszary oczodołowo-czołowy i przednie obszary;

— grupa obręczowo-ciemieniowo-skroniowa (CPT, cingulate-parietal-temporal cluster; 138 pacjentów) charakteryzowała się zasadniczo ścieńczeniem kory okolic obręczy, skroniowej, potylicznej i środkowej czołowej; regiony czołowy i przedruchowy również były zajęte, zgodnie z rozpoznaniem ALS; w porównaniu z grupą FT obszary kory oczodołowo-czołowej były oszczędzone; w zakresie struktur podkorowych stwierdzano zanik w obrębie obu wzgórz, jądra soczewkowatego, hipokampa i móżdżku, z zaoszczędzeniem jądra ogoniastego i ciała migdałowatego.

Analiza korelacji odchyleń radiograficznych z objawami klinicznymi wykazały, że w grupie PM (czysto ruchowa) rzadziej obserwowano początek opuszkowy, a w porównaniu z grupą kontrolną nie stwierdzano zaburzeń poznawczych. Grupy FT i CPT charakteryzowały się zmianami w badaniach funkcji poznawczych w porównaniu z grupą kontrolą, ale nie stwierdzono tych różnic pomiędzy tymi dwoma grupami. Co istotne, nie stwierdzono także różnic w pomiędzy grupami neuroobrazowymi a śmiertelnością ani związku z mutacjami genetycznymi. Po badaniu kontrolnym większość pacjentów  pozostała w tej samej grupie neuroobrazowej (90%). Należy stwierdzić, że stwierdzane odchylenia, choć aktualnie nie mają raczej decydującego znaczenia rokowniczego, to wskazują, że patologia SLA wykracza daleko poza korę ruchową, i w przyszłości może doprowadzić do wyróżnienia istotnych klinicznie biomarkerów radiologicznych tej ciężkiej i nieuleczalnej choroby.

Źródło: Tan H.H.G. i wsp. MRI Clustering Reveals Three ALS Subtypes With Unique Neurodegeneration Patterns. Ann Neurol 2022;92: 1030–45.